بازخورد های کتبی

معلم وقتی از بازخورد های کتبی استفاده می کند که :

·        لازم است اولیاء در جریان عملکرد دانش آموز قرار گیرند .

·   دانش آموزی اشکال جدی و اساسی در یک فعالیت دارد و معلم تشخیص می دهد با نوشتن بازخورد کتبی تکلیف اولیاء در کمک به دانش آموز روشن می شود .

·        نمونه فعالیت دانش آموز ، در پوشه کار ، قرار داده می شود .

·   تلاش مهم یا برجسته ای انجام شده و دانش آموز با مراجعه به آن و مرور بازخورد معلم ، انگیزه ی تلاش و موفقیت را در خود تقویت می نماید .

·   عدم اطلاع از آن بازخورد ، عملکرد تصمیم گیری های بعدی در مورد دانش آموز را با ابهام و مشکل روبرو گرداند .

بازخورد های شفاهی

گر چه هر عملکرد دانش آموز حتی الامکان باید همراه با بازخورد باشد اما الزاماً نباید از نوع بازخورد کتبی باشد . معلم در موارد  زیر از بازخورد شفاهی استفاده می کند :

·        زمانی که اطلاع خود دانش آموز از عملکرد خویش ، مد نظر باشد .

·        زمانی که دانش آموزان توانایی خواندن نوشته ها را ندارند .

·        برای دانش آموزان پایه اول به ویژه در اوایل سال تحصیلی .

·        در مواردی که ضرورتی برای ارائه به والدین وجود ندارد .

·        در صورتی که ثبت بازخورد ، به تشخیص معلم ، اهمیت بالایی در سازماندهی نتایج عملکرد دانش آموز ندارند .

·        زمانی که معلم عملکرد دانش آموز را مشاهده می کند و نیاز به بازخورد فوری و به هنگام را احساس می کند .

نکته :

در ارائه هر نوع بازخوردی اعم از کتبی یا شفاهی تلاش شود ویژگی های مهم یک بازخورد موثر آموزشی رعایت شود . یعنی معلوم شود که :

1)    دانش آموز چه وضعیتی دارد ؟

2)    چگونه وضعیت خود را می تواند بهبود ببخشد ؟

نکاتی که دربازخوردهای فرایندی باید مورد توجه قرار گیرد

·        در بازخورد به شخصیت انسانی دانش آموز توجه شود و برای او احترام قائل باشیم

·   برای آن که بازخوردی که می دهیم سود مند باشد ، خودمان را به جای دانش آموز که گیرنده بازخورد می باشد قرار دهیم

·        بازخورد خود را با عبارت یا جمله ای که ناظر بر نقاط قوت ، قوت و قوت دانش آموز است شروع نماییم و بعد با احتیاط و ظرافت نقاط ضعف را بیان نماییم .

·   سعی کنیم بازخوردهایمان ، به بیان و توصیف رفتار بپردازیم و از قضاوت و بر چسب زنی به دانش آموز خودداری کنیم .

·   در بازخوردها به رفتارهای اجتماعی ، از اثر رفتار دانش آموز بر احساس و رفتار خود ، یا دیگران بگوییم ؛ و بر همین اساس بازخورد دهیم . به عنوان مثال ، وقتی می بینیم که دانش آموز ی در رفتارهای اجتماعی خود ، خود خواهی خاصی و سلطه طلبی آزاردهنده ای دارد به جای آن که بگوییم « وقتی مرتباً به دوستانت دستور می دهی ، آن ها به شدت ناراحت می شوند و احساس می کنند از رفتار آن ها داری سوء استفاده می کنی » .

·        در بازخوردها ، به طور اخص بر یک موضوع تمرکز نماییم و از کلی گویی بپرهیزیم .

·   به زمان بازخوردها دقت کنید که به هنگام باشد به عنوان مثال ، چنان چه در سنجش مشاهده ای دانش آموز کلمات خود را می جود و شما چیزی از صحبت های او متوجه نمی شوید ، بلافاصله به او بازخورد ندهید . بازخورد فوری ، موجب ایجاد حالت تدافعی در او می گردد و چیزی جز یک نتیجه عکس عاید شما نخواهد شد . بنا بر این ، بهتر است در یک فرصت به هنگام که او صحبت های خود را به پایان برده است ، به او بازخورد دهیم .

·   با ایجاد یک فضای پر از اعتماد متقابل به دانش آموزان بیاموزیم که چنان چه رفتار دیگران تأثیری (مثبت یا منفی) در شما بر جای گذاشته است ، بازخورد دهید و از انباشته شدن احساسات منفی و مثبت در درون خود خودداری نمایند .

·   در ارائه بازخورد های شفاهی توجه داشته باشیم به نشانه های تأثیر بازخورد خود توجه داشته باشیم و مثلاً فردی که ابرو هایش در هم است و بلافاصله مکان مورد نظر را ترک می کند ، یا رنگش تغییر می کند یا ... طبعاً پذیرای بازخورد ما نبود ه بنابر این ، بازخورد ها متناسب با شخصیت و تفاوت های فردی آن ها باشد .

در بیان و نگارش بازخوردهای فرایند ( کلاسی ) کتبی یا شفاهی بیایید تمرین کنیم و بگوییم ! و نگوییم !

بگوییم                                                     نگوییم

قشنگ نیست                                                زشت است

خوب ننوشته ای                                            بد نوشته ای

می توانی بهتر انجام بدهی                               خیلی بد انجام دادی

با تجربه شده                                               شکست خورده

شاد و پر انرژی باشید                                    خسته نباشید

آسان نیست                                                  دشوار است

دوست ندارم                                                 متنفرم

مسأله دارد                                                   مشکل دارد

می تواند                                                      نمی تواند

فرمایید                                                        در خدمتم

طول می کشد تا یاد بگیری                               هیچ وقت یاد نمی گیری

خیلی پر تحرک است                                      خیلی شیطان است

مسأله را خودم حل می کنم                               مسأله به تو ربطی ندارد

آرام باش                                                      داد نزن

خدا سلامتی بده                                              خدا بد نده

نکته مهم :بیان عبارات مثبت ، انرژی کودکان را جهت انجام آن چه که از وی خواسته شده تقویت می کند و به عکس ، عبارات منفی ، واکنش های تدافعی در آنان ایجاد می نماید .

ویژگی های  بازخورد

در ارزشیابی کلاسی صرف نظر از این که بازخورد ، فرایندی است یا پایانی ، کتبی است یا شفاهی ، باید واجد ویژگی های زیر باشد :

·   صریح و روشن باشد . یعنی به وضوح مشخص نماید که دانش آموز باید چه فعالیتی را انجام دهد تا انتظارات آموزشی را به خوبی محقق نماید .

·        ساده و قابل فهم باشد .

·        ناظر بر پیشرفت های دانش آموز باشد .

·        پیوسته و به هنگام باشد .

·        متناسب با تفاوت های عملکردی و دانش آموز محور باشد .

·        از واژه ها و جملات و عبارات مثبت ، روشن و معنا دار استفاده شود .

·        متناسب خصوصیات روان شناختی و سن دانش آموز باشد

فرایند بازخورد در ارزش یابی کیفی – توصیفی

وقتی می گوییم که یادگیری اتفاق افتاده که فراگیر بتواند آن چه را در یک موقعیت فرا گرفته را درموقعیت های دیگری به کار برد ، یعنی بتواند آموخته های خود را به موقعیت های دیگری انتقال دهد و اگر این واقعه را شاهد بودیم می دانیم که دانش آموز به سطح فراشناخت رسیده . رسیدن به این سطح که از آرمان های هر معلمی خواهد بود نیازمند عامل مهمی تحت عنوان بازخورد خواهد بود .

بازخورد سبب می شود تا فراگیر نسبت به موقعیت خود آگاه شود . به طور کلی فرایند بازخورد در ارزش یابی کیفی – توصیفی عبارت خواهد بود از :

الف ) بازخورد معلم به دانش آموز .

ب   ) بازخورد دانش آموز به خود .

ج    ) بازخورد دانش آموز به دانش آموز .

د    ) بازخورد معلم به والدین .

الف ) بازخورد معلم به دانش آموز

در آزمون های سنتی شیوه های بازخورد معلمان به دانش آموزان بسیار ساده و صریح است به طور معمول معلم امتحان می گیرد و دانش آموز از طریق  نمره یا رتبه یا یک قضاوت کلی ، بازخورد دریافت می کند . آن چه به واقع در افزایش انگیزه و علاقه به درس و بهبود نتایج کار دانش آموز اثر می گذارد . پیشنهاداتی است که معلم در مورد بهبود کار دانش آموزان می دهد بدون آن که بخواهد در مورد کل کار او قضاوت کند .مثلاً ( فکر می کنم اگر آزمایش را تکرار کنی ، نتیجه ی بهتری می گیری ) .

ب) بازخورد دانش آموز به خو

در ساده ترین مفهوم بازخورد دانش آموز به خود ، که آن را با عنوان « خودسنجی » می شناسیم ، عبارت است از بازگشت تفکر فرد و مستلزم تطبیق هایی در فرایند شناخت است . برای مثال ، وقتی فردی آواز می خواند ، شنیدن صدای خودش ، بازخورد اوست . او می تواند آواز خواندن را مطابق آن چه می شنود ، میزان کند .

بازخورد به خود ، به فرد اجازه می دهد تا به طور مستمر ، اندیشه هایش را آزمایش کند و به مراحل شناخت عالی ترین دست یابد . با بازخورد هایی که دانش آموز به خود خواهد داد ، او در فرایند آموزش درگیر می شود و از آن جا که در رویکرد جدید ، موقعیت یادگیری و ارزش یابی یکی است دانش آموز در فرایند ارزش یابی خود و تصمیم گیری برای برداشتن گام بعدی نیز درگیر خواهد شد و همین سبب ، با آگاهی او از خود و میزان یادگیری اش به مرحله ی مهمی تحت عنوان فرا شناخت رسیده است . دانش آموز با خود بازخوردی به خویش ؛ توان قضاوت و اظهار نظررا درخود پرورش داده و سبب خواهد شد تا تصمیم آگاهانه اتخاذ نماید واعتماد به نفس پیدا نماید .

ج) بازخورد دانش آموز به دانش آموز همسال

بازخورد دانش آموز به دانش آموز که از آن به عنوان « همسال سنجی » نام برده می شود ، عبارت است از ارزش یابی دانش آموز از عملکرد و فعالیت های یادگیری همسالانش و ارائه بازخورد مناسب به آن هاست . که هدف آن ایجاد احساس مسئولیت نسبت به یادگیری خود و همسالان و افزایش حس مراقبت از فرایند یادگیری می باشد .

د) بازخورد معلم به والدین

بازخورد معلم به والدین در دو شکل فرایندی و پایانی وجود دارد . بدین معنا که از آن جا که والدین نقش همراه را در فرایند یاددهی – یادگیری بر عهده دارند ، معلم نیاز است به شکل فرایندی به والدین متناسب با شرایط و موقعیت های آن ها بازخورد قابل فهم ارائه نماید . این بازخورد ها که توصیفی خواهند بود ضمن تحلیل پیشرفت ها و ضعف ها ی دانش آموزان زمینه پیشرفت  دانش آموز را فراهم می نماید تا او گام های بعدی را بردارد . و هم چنین در درو یا سه نوبت از سال بازخورد پایانی به والدین ارائه نماید که در این شرایط معلم با ترکیب و تحلیل اطلاعات به دست آمده در فرایند ارزش یابی ، که طی مراحل مختلف گرد آوری شده است و مستندات لازم در پوشه کار دانش آموز وجود دارد گزارش پیشرفت تحصیلی – تربیتی خود را د ر مقیاس رتبه ای به اطلاع آن ها خواهند رساند .

نکات قابل توجه در خودسنجی و همسال سنجی

خود سنجی و همسال سنجی را زمانی باید به کار برد که :

نیاز است دانش آموز نسبت به یادگیریش ، خود آگاهی بیشتری پیدا کند

·        آگاهی دانش آموز از معیارها و ملاک های کار و فعالیت مورد ارزش یاب

·        تعیین ملاک ها و معیارها در صورت امکان توسط خود دانش آموزا

·        تعیین موقعیتی که دانش آموزان در ابراز احساسات نسبت به ارزش یابی از کار خودشان آزاد باشند .

·        دانش آموز احساس کند در هنگام ارزش یابی از کار دیگران در واقع خودش را مورد ارزش یابی قرار می دهد .

·        از نتایج این ارزش یابی ها در گزارش پایانی کمتر استفاده شود و یا با ارزش یابی های خود معلم ترکیب شود .

·        ایجاد فرصت خود ارزش یابی به صورت پیوسته .

·        آموزش به دانش آموزان برای ارائه ی بازخورد توصیفی .

·        در بازخورد های توصیفی ، ضعف ها و قوت ها بیان شود و در صورت امکان رهنمود ارائه شود .

ب) بازخورد پایانی

منظور از بازخورد پایانی همان گزارش پیشرفت تحصیلی ( کارنامه توصیفی ) با مقیاس رتبه ای است که نه تنها به توصیف وضعیت درسی ، بلکه به ارائه تصویری از عملکرد تربیتی ( ابعاد عاطفی ، جسمانی و اجتماعی ) دانش آموز می پردازد که معلم با عنایت به وظیفه ی « پاسخ گویی » شغلی خود ، در دو یا سه  نوبت از سال تحصیلی ( بهمن ماه و خرداد ماه و شهریور )  و با استفاده از اطلاعات جمع آوری شده در پوشه کار و فرم های ارزیابی دو ماهانه خود ، جهت ارائه به ذی نفعان ( والدین ، دانش آموز و مدیریت مدرسه ) تکمیل می نماید .